Сарапшы: запастағы полковник Дархан Данияров, әскери оқытушы, Ұлттық қауіпсіздік саласындағы талдаушы.
Журналист: Дархан Қайратұлы, соңғы айларда қоғамда мерзімді қызметке шақырылушылар санының артуы белсенді талқылануда. Бұл шешім немен байланысты?
Дархан Данияров: бұл шешім толығымен негізделген және уақыттың өзекті мәселелеріне негізделген. Қазақстан қорғаныс қабілетін нығайтуды талап ететін бірқатар күрделі міндеттерге тап болады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 16 ақпандағы № 96 қаулысына сәйкес 2025 жылы 41 706 адамды шақыру жоспарлануда. Бұл көпжылдық трендтің жалғасы: 2023 жылы 38000 адам шақырылды, 2024 жылы 40 148 жоспарланған.
Әскерге шақырылушылардың көбеюінің басты себебі-қазіргі геосаяси жағдайға бейімделу қажеттілігі. Біз әлемдегі тұрақсыздық, гибридті соғыстар мен аймақтық қақтығыстар тұрақты шындыққа айналатын қиын кезеңде өмір сүріп жатырмыз. Армия кез-келген қиындыққа дайын болуы керек.
Журналист: неліктен дәл қазір қажет?
Дархан Данияров: Қазақстан стратегиялық маңызды өңірде орналасқан, онда ірі державалар мүдделерінің қақтығысу қаупі әрқашан бар. Грузия немесе Сирия сияқты көршілес аймақтардағы қақтығыстар дайын және күшті армияның қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.
Сонымен қатар, қазіргі армияның міндеттері кеңейіп келеді. Бүгінде әскерге шақырылушылар тек Қарулы Күштерде ғана қызмет етпейді. Олар сондай-ақ жинақталады:
* Ішкі қауіпсіздікті қамтамасыз ететін Ұлттық ұлан.
* Шекараны қорғауға жауапты шекара қызметі.
* Табиғи және техногендік апаттар кезінде жұмысы өте маңызды Төтенше жағдайлар министрлігі (ТЖМ).
* Арнайы міндеттерді орындайтын Мемлекеттік күзет қызметі (МКҰ).
Арнайы операциялық күштер, жаңа шекара заставалары және өткелдер сияқты жаңа бөлімшелерді құру қосымша кадрларды қажет етеді. Әскерге шақырылушылар санының көбеюі дәл осы қажеттілікті өтеуге бағытталған.
Журналист: бұл әлемдік тәжірибемен қалай салыстырылады?
Дархан Данияров: Қазақстан көптеген елдердің үлгісін ұстанады. Мысалы, Латвия 2023 жылы міндетті шақыруды қайта бастады, Литва 2015 жылы әскери қызметін қайтарды, ал Швеция 2035 жылға қарай әскерге шақырылушыларды 10 000-ға дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Оңтүстік Корея мен Сингапур резервшілерді дайындауға баса назар аударады.
Бұл үрдіс жаһандық тұрақсыздық жағдайында күшті армияға ие болу қажеттілігінен туындайды. Бұл біздің таңдауымыз ғана емес, сонымен қатар оның тиімділігін көрсететін әлемдік тәжірибе.
Журналист: бұл шешімнің тағы қандай себептері бар?
Дархан Данияров: мен үш негізгі факторды бөліп көрсетер едім:
1.Геосаяси шиеленіс:
Әлемдегі тұрақсыздық, гибридтік қауіптердің өсуі, ақпараттық соғыстар мен кибершабуылдар ұлттық қорғанысты күшейтуді талап етеді.
2.Демографиялық әлеует:
Қазақстан өсуде, халық саны артып келеді. Бұл бізге ықтимал қауіптерге жауап беру үшін негіз болатын күшті жұмылдыру резервін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
3.Әлеуметтік аспектілер:
Әскери қызмет жастарға ерекше мүмкіндіктер ұсынады. Мысалы, 2023 жылдан бастап қызмет еткен әскери қызметшілер тегін колледж дәрежесін ала алады. Бұл жастар үшін маңызды ынталандыру. Сондай-ақ, армия армияда да, азаматта да сұранысқа ие әскери-есептік мамандықтарды игеруге мүмкіндік береді.
Журналист: армия санын көбейтудің мемлекет үшін қандай пайдасы бар?
Дархан Данияров: Мықты армия-ел тәуелсіздігінің кепілі. Әскери қызмет төтенше жағдайлар кезінде жұмылдыру үшін негіз болатын дайындалған резервті қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл көптеген мемлекеттер үшін стандартты тәжірибе.
Сонымен қатар, армияның дамуы әлеуметтік өсуге ықпал етеді. Жастар тек әскери дайындықты ғана емес, сонымен қатар тәртіп, топтық жұмыс, көшбасшылық қасиеттер сияқты өмірде пайдалы дағдыларды алады. Бұл қызметті әр азаматтың өміріндегі маңызды кезеңге айналдырады.
Журналист: әскерге шақырылушылардың көбеюін артық шара деп санайтындарға не айтар едіңіз?
Дархан Данияров: мен бұған қауіпсіздік тұрғысынан қарауды ұсынар едім. Қазақстан-біздің Отанымыз, оны қорғау – әркімнің дело. Біздің армия тек қорғаныс құралы ғана емес, сонымен бірге егемендіктің негізі болып табылады.
Әскерге шақырылушылар санының артуы-бұл Қазақстанның уақыт талабына дайын болуына мүмкіндік беретін қисынды әрі қажетті қадам. Мемлекеттің тұрақтылығы оның өз мүдделері мен азаматтарын қорғау қабілетіне байланысты екенін түсіну маңызды.
Журналист: Дархан Қайратұлы, түсіндіргеніңіз үшін рахмет!
Дархан Данияров: қорғаныс мәселелерінің маңыздылығын түсінуге көмектесуге әрқашан қуанышты. Күшті армия-біздің болашағымыздың кепілі.